Tư vấn iso 17025 - Đánh giá độ không đảm bảo đo đối với các phép hiệu chuẩn, thử nghiệm của phòng thử nghiệm và hiệu chuẩn (PTN) trong ISO/IEC 17025 theo GUM/ TCVN 9595:2013

Tư vấn ISO 17025 - Hướng dẫn đánh giá độ không đảm bảo đo - Phòng thử nghiệm và hiệu chuẩn (PTN) trong ISO/ IEC 17025.
Đánh giá độ không đảm bảo đo đối với các phép hiệu chuẩn/ thử nghiệm là một yêu cầu kỹ thuật quan trọng trong ISO/IEC 17025 và cũng là một chỉ tiêu quan trọng đánh giá năng lực PTN theo GUM (Guide to the Expression of Uncertainty in Measurement)/ TCVN 9595:2013.

Độ không đảm bảo đo (uncertainty of measurement) là thông số gắn với kết quả đo đặc trưng cho sự phân tán của các giá trị có thể quy cho đại lượng đo một cách hợp lý. Đối với phòng hiệu chuẩn hoặc phòng thử nghiệm thực hiện hiệu chuẩn nội bộ thì bắt buộc phải có thủ tục đánh giá độ không đảm bảo đo cho tất cả các phép hiệu chuẩn. Riêng với hoạt động thử nghiệm, phòng thử nghiệm cũng phải áp dụng thủ tục đánh giá độ không đảm bảo đo. Tuy nhiên trong một số trường hợp nhất định, bản chất của phương pháp thử có hạn chế việc tính toán nghiêm ngặt về phương diện đo lường và thống kê độ không đảm bảo đo. Trong trường hợp này, PTN phải cố gắng xác định tất cả thành phần độ không đảm bảo đo, thực hiện đánh giá hợp lý để đảm bảo kết quả không được gây ấn tượng sai về độ không đảm bảo đo theo Hướng dẫn trình bày độ không đảm bảo trong đo lường GUM.

Mức độ nghiêm ngặt cần thiết để đánh giá độ không đảm bảo đo tùy thuộc vào các yếu tố như:

-         Yêu cầu  của phương pháp thử

-         Yêu cầu của khách hàng

-         Các giới hạn làm cơ sở để quyết định về sự phù hợp với quy định kỹ thuật.

Trong những trường hợp khi một phương pháp thử nghiệm đã được công nhận rộng rãi quy định giới hạn giá trị của các các nguồn chủ yếu gây nên độ không đảm bảo đo và quy định cách thức trình bày kết quả đã tính toán thì PTN coi như đã đáp ứng khi tuân theo phương pháp thử.

Cần lưu ý, các yếu tố góp phần vào độ không đảm bảo đo bao gồm:

+Yếu tố con người

+Tiện nghi và điều kiện môi trường

+Phương pháp thử nghiệm và hiệu chuẩn

+Thiết bị 

+Tính liên kết chuẩn đo lường

+Chuẩn chính, mẫu chuẩn

Mức độ các yếu tố nói trên nhưng không giới hạn sẽ góp phần tạo ra độ không đảm bảo tổng hợp của phép đo mà PTN cần phải tính đến trước khi xây dựng phương pháp và thủ tục thử nghiệm và hiệu chuẩn. 
1️⃣ Type A – Đánh giá theo phương pháp thống kê
Là độ không đảm bảo đo ước lượng dựa trên dữ liệu thực tế lặp lại (repeatability):
Ví dụ: Khi tiến hành đo kích thước 1 chi tiết 10 lần → tính độ lệch chuẩn chuẩn (standard deviation of the mean).
Phản ánh độ biến động ngắn hạn của quá trình đo, kỹ năng người thao tác, thiết bị tại hiện trường.
➡️ Để đáp ứng với tiêu chuẩn ISO/IEC 17025, cần tính toán độ KĐB đo theo Type A nếu phép đo có thể lặp lại được. 
Độ không đảm bảo chuẩn (standard uncertainty)

+ Độ không đảm bảo của kết quả đo được thể hiện như là độ lệch chuẩn.
+ Độ lệch chuẩn được tính toán từ dãy các quan trắc lặp lại và là phương sai ước lượng thống kê như sau:

2️⃣ Type B – Đánh giá theo phương pháp phi thống kê
Là độ không đảm bảo đo được ước lượng dựa trên thông tin sẵn có khác, như:
+ Giới hạn kỹ thuật của thiết bị (độ chia thước → u_res)
+ Giãn nở nhiệt (u_temp)
+ CoC của dụng cụ chuẩn (u_cal)
+ Kinh nghiệm phòng thí nghiệm về gá đặt, vị trí đo, độ đồng tâm (u_grip)
+ Tài liệu kỹ thuật, catalogue, hướng dẫn nhà sản xuất, tiêu chuẩn quốc tế…
➡️ Đây là nguồn phản ánh các sai số hệ thống và đặc tính thiết bị/môi trường, không thể nhìn thấy chỉ qua phép đo lặp.
3️⃣ Tổng hợp Type A và Type B

Sử dụng phương pháp ước lượng độ không đảm bảo đo và hệ số phủ như sau: